Rıza Şehri Akademisi tarafından düzenlenen 2. Uluslararası Alevi Ansiklopedisi Sempozyumu, Almanya’nın Dortmund kentinde başladı. Bu yıl ikincisi yapılan sempozyum, Alevilik üzerine çalışan çok sayıda akademisyen, araştırmacı ve öğrenciyi bir araya getirdi.
10 Ekim Cuma günü başlayan program, Didar Ana ve Pir Cemal Cenan’ın okuduğu gulbeng ve çerağ uyandırması ile açıldı. Açılışın ardından “Alevi Ansiklopedisi: Kuruluşu ve Bir Yılı” başlıklı ilk oturum gerçekleştirildi.
Oturumda Dr. Hayal Hanoğlu, Dr. Ahmet Kerim Gültekin, Zana Kibar, Demir Çelik ve Mehmet Taş sunumlar yaptı.
Alevilik Avrupa’da Kurumsallaşma Sürecine Girdi
İlk sunumu yapan Dr. Ahmet Kerim Gültekin, son 40 yılda Aleviliğin geçirdiği toplumsal ve kurumsal dönüşümü değerlendirdi.
Gültekin, 1990’lı yıllardan itibaren Aleviliğin hem Türkiye’de hem de Avrupa’da büyük bir görünürlük kazandığını belirtti:
“1990’lar kimlik arayışlarının öne çıktığı, Alevi toplumunun siyasal ve kültürel alanda sesini yükselttiği yıllardı. 2000’li yıllarda ise süreç farklı bir evreye geçti. Almanya başta olmak üzere birçok Avrupa ülkesinde Alevilik, artık resmi inanç topluluğu olarak tanınıyor. Bu, Aleviliğin uluslararası düzeyde kurumsallaşmasının en somut örneğidir.”
Aleviliğin artık Türkiye sınırlarını aşan geniş bir kimliğe dönüştüğünü söyleyen Gültekin, “Bugün Alevilik, Balkanlar’dan İngiltere’ye, Rusya’dan Orta Asya’ya kadar geniş bir coğrafyada yaşayan toplulukları kapsayan bir hakikat ağına dönüşmüştür” dedi.
Akademik İlgi Artıyor
Gültekin, Avrupa ve Türkiye’de Alevilik üzerine akademik çalışmaların hızla arttığını, birçok üniversitede Alevilik kürsüleri kurulduğunu belirtti. “Alevi kurumları bu gelişmelere aktif destek veriyor. Akademi ile inanç toplumu arasındaki ilişki, Aleviliğin kamusal alanda görünürlüğünü artırıyor” dedi.
Gültekin, Rıza Şehri Akademisi ve GADEV gibi kurumların yürüttüğü araştırma, eğitim ve belgeleme çalışmalarının, Aleviliğin kurumsallaşma sürecine önemli katkı sunduğunu vurguladı.
Alevilik, Hakikat, Dil ve Kültürün Ortak Vicdanıdır
Rıza Şehri Akademisi Yönetim Kurulu Üyesi Demir Çelik, Aleviliğin tarihsel, kültürel ve dilsel yönlerine dair kapsamlı bir değerlendirme yaptı.
“Alevilik yalnızca bir inanç sistemi değil, hakikati yaşama biçimidir” diyen Çelik, Aleviliği “öldürülmek istenen bir kuşağın değil, direnişle yeniden doğan bir hakikat” olarak tanımladı.
“Aleviliğin dili, kültürü ve inancı, direnişin ve hakikatin taşıyıcısıdır. Bizim görevimiz Hakk’ın yolunu A’dan Z’ye taşımaktır” dedi.
Çelik ayrıca Rıza Şehri Akademisi’nin çok dilli yapısına dikkat çekerek, çalışmaların Türkçe, İngilizce, Fransızca, Almanca, Kurmancî ve Kırmanckî dillerinde yürütüldüğünü ifade etti. “Ana dilimle konuşmak benim için hem borç hem onurdur. Çok dilli olmak ayrışmak değil, birleşmektir” dedi.
Alevilikte Direniş ve Hakikat Vurgusu
Çelik, Aleviliğin tarih boyunca soykırımlar, asimilasyon ve inkâr politikalarıyla bastırılmaya çalışıldığını, ancak bu süreçlerin Alevi inancını yok edemediğini belirtti:
“Çünkü Alevilik bir vicdan, bir hakikat yoludur. Biz bu yoldan dönmeyeceğiz.”
Konuşmasının sonunda kültürel üretim ve akademik çalışmanın önemine değinen Çelik, Rıza Şehri Akademisi’nin yalnızca bir düşünce kurumu değil, “kültürel direniş mekânı” olduğunu vurguladı.
Aynı oturumda Dr. Hayal Hanoğlu İngilizce sunumuyla Alevi araştırmalarına dair çalışmalarını paylaştı, Zana Kibar ise Kürtçe yaptığı sunumda Alevilikte toplumsal hafıza üzerine değerlendirmelerde bulundu.
Mehmet Taş, Alevi Ansiklopedisi’nin web platformunu tanıttı.
Dünden Bugüne Alevi Araştırmaları ve Geleceğe Yönelik Düşünceler
İkinci oturum, “Dünden Bugüne Alevi Araştırmaları ve Geleceğe Yönelik Düşünceler” başlığıyla gerçekleştirildi. Oturumda Prof. Martin van Bruinessen (Utrecht Üniversitesi), Prof. Markus Dressler (Leipzig Üniversitesi), Prof. Bedriye Poyraz (Ankara Üniversitesi) ve Prof. Cem Kara (Hamburg Üniversitesi) sunumlar yaptı.
Alevilik Ansiklopedisi Çok Sesli Bir Yaklaşım Üzerine Kurulmalı
Prof. Dr. Martin van Bruinessen, Alevilik çalışmalarının tarihine ve gelecekteki yönelimlerine ilişkin kapsamlı bir değerlendirme sundu.
“Alevilik Ansiklopedisi yalnızca dostlarımızın değil, tüm Alevilerin ve akademik çevrelerin tanıdığı bir eser olmalıdır. Bu, ancak farklı gelenekleri ve düşünceleri temsil eden çok sesli bir yaklaşımla mümkün olur” dedi.
Alevilik Araştırmaları Bugün Hem Akademik Hem Politik Açıdan Heterojen
Prof. Dr. Markus Dressler, Alevilik araştırmalarının son 15 yılda geçirdiği yapısal dönüşüme dikkat çekti.
Dressler, Türkiye’deki Alevilik enstitülerinin çoğunun AKP döneminde kurulduğunu hatırlatarak, “2008’den itibaren neredeyse her iki yılda bir yeni merkez açıldı. Ancak bu kurumlar çoğu zaman devletin kontrolünde kaldı. Günümüzde ise bağımsız akademiler ve uluslararası ağlar bu alana yeni bir dinamizm kazandırıyor” dedi.
Alevilikte Kadın Çalışmaları, Eşitliği Yeniden Düşünmeye Zorluyor
Prof. Dr. Bedriye Poyraz, Alevilikte kadın temsiline ilişkin akademik gelişmeleri değerlendirdi.
Kadın-erkek eşitliği konusunun Alevi kurumlarında hâlâ tartışmalı bir alan olduğunu belirten Poyraz, “Alevi toplumu modern bir inanç olarak tanımlanıyor ama örgütler düzeyinde feminizm hâlâ dirençle karşılanıyor” dedi.
“Bizde kadın-erkek yok, can vardır” söyleminin, kimi zaman eşitliği tartışmayı engelleyen bir perdeye dönüştüğünü ifade eden Poyraz, “Alevilikte kadın meselesini konuşmak, inancın kendi içinden bir yüzleşmeyi gerektiriyor” değerlendirmesinde bulundu.
Sempozyum Atölyelerle Devam Edecek
Oturumların ardından soru-cevap bölümü yapıldı ve sempozyum kokteyli düzenlendi.
Programın 11 ve 12 Ekim tarihlerinde Alevi Ansiklopedisi Bilim Kurulu üyeleri ile lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin katılımıyla atölye çalışmalarıyla süreceği bildirildi.
Çalışmalar; Alevi teolojisi, ritüeller, toplumsal cinsiyet, diaspora, medya, sanat, tarih, kutsal mekânlar ve kadın çalışmaları gibi 11 tematik başlık altında yürütülecek.
Sempozyumun son gününde, çalışma gruplarının değerlendirme oturumları yapılacak ve Alevi Ansiklopedisi’nin yeni yayın kurulu belirlenecek.
